Ege Bölgesi’nin en uzun (584 kilometre) akarsuyu olan Büyük Menderes nehri, İç Batı Anadolu’da Sandıklı ve Dinar arasındaki platolardan doğar, Çivril ve Honaz yakınlarından çıkan kaynaklarla beslenir ve delta yaparak Ege denizine dökülür. Büyük Menderes havzası (yaklaşık 24 bin kilometrekare) Anadolu’nun çok önemli tarım alanlarının arasında yer alır. Çine, Akçay, Dandalas, Çürüksu, Çivril, Uşak, Banaz, Tavas ve Sandıklı ovaları geniş çapta tarım yapılan ovalardır.
Samsun, Aydın, Beşparmak, Gökbel, Madranbaba, Karıncalı, Avdan, Akdağ, Honaz dağlarının sularını toplayan Büyük Menderes nehri coğrafi olarak bakıldığında yukarı Büyük Menderes ve aşağı Büyük Menderes havzaları olarak ikiye ayrılabilir. Yukarı havza, Denizli, Uşak Gördes, aşağı havza ise Aydın, Söke, Milet bölgelerinden oluşur.
Yunan mitolojisinde bilinen adıyla “Meandros”, Büyük Menderes Nehrinin Tanrısıdır. Okeanos’la Tethys’in oğludur. Kendisini besleyen diğer nehirler de onun çocukları kabul edilmiştir. Çocuklarından birisi de “Marsyas” (Çine Çayı) dır. Büyük Menderes, Taşıdığı alüvyonlarla birçok antik liman kentinin denizle olan bağlantısını kesmiş, limanlarını ve bereketli ovalarını bataklık haline getirmiştir.
Arkeolojik veriler ışığında “Miletos Kenti halkı, limanlarını ve tarlalarını bataklık haline getiren Tanrı Meandros’a karşı ayaklanmış ve kendisinden davacı olmuştur. Olaya bakan yargıç, Miletos halkını haklı bulmuş ve onu tazminat ödemeye mahkûm etmiştir.
Binlerce yıldır gürül gürül akan Büyük Menderes günümüzde kuraklıkla boğuşuyor. Sanayi ve ev atıkları, aşırı sulama ve HES gibi etkenlerle suları ciddi oranda azalan B. Menderes, yer yer yok olmakla karşı karşıya.
Yeterli planlama yapılmadığı nedenle sorunlar katlanarak büyüyor. Çevreye duyarlı SSK’larının raporlarına göre acil önlem alınacak alanlar belirlenmiş durumda. Yerel idareler ve su kullanan halk Büyük Menderes’in sularını sanki hiç bitmeyecekmiş gibi har vurup harman savuruyor.
“Allah’ın suyu; Ne olacak ki?” diyor köylüler. Herkes kendi su ihtiyacını nehirden alıyor. İstediği kadar alıyor. Nehir boyunca kentler kanalizasyonlarını ve fabrika atıklarını nehre deşarj ediyor.
“Akan su ne olacak ki?” diyor halk ve onların seçtiği idareciler.
Su krizi Büyük Menderes Nehri’ndeki çevresel tehditleri artırıyor – Yeşil Gazete (yesilgazete.org)
Meandros yalnızca, Miletos ve Priene Limanlarını doldurmakla kalmamış, “Latmos” körfezinin denizle bağlantısını keserek göl haline getirmiştir. Bu göl bugünkü Bafa Gölüdür. Bir zamanlar Menderes nehri ağzında kurulmuş olan Miletos ve Priene antik kentleri artık denizden en az 15 kilometre uzakta bulunmaktadır. Büyük Menderes taşıdığı alüvyonlu sular nedeniyle MÖ 10. Asırdan itibaren nehir ağzında kurulan İyon liman kentlerinin kaderini önceleri olumlu sonra olumsuz olarak etkilemiştir.