Sakız Ağacı. İstanbul’da Kadıköy’den Üsküdar’a kadar tüm sahil boyunca görülebilen anıt ağaç türüdür. Latince “Pistacia Lentiscus” olarak biliniyor. Hani derler ya zeytin gibi ölümsüz ağaç türlerinden.
Sakız adası ve Çeşme yarımadasında doğal yayılma alanı bulunan bu ağaçların “Mastika” adı verilen türünden çıkarılan reçineden sakız elde ediliyor. İlkçağlardan bu yana bazı hastalıkların tedavisinde etkili bir ilaç olarak da kullanılıyor.
Sakız adasının (Chios) 1556 yılında Piyale Paşa tarafından fethedilmesinden sonra ada Venedikli şövalyeler tarafından geriye alınmıştı. Siyasal konjoktür değişmiş ve Köprülü Amcazade Hüseyin Paşa (d.1644-ö.1702) adayı geriye aldı.(1695 ) Paşa adadan getirttiği sakız ağaçlarını İstanbul’un belirli yerlerine diktirdi.. Ne kadar ağaç dikildiğini bilmiyoruz ama İstanbul korularında bulunan ve çoğu koruma altına alınan sakız ağaçlarının adadan getirildiğini biliyoruz. Bu ağaçlar sakız elde edilen mastika türü olmayıp en az üç yüz yaşındadır. Sakız ağaçlarının erkek ve dişi türleri vardır. Bu nedenle ağaçlar dikilirken erkek ve dişi ağaçların bir arada olmasına özen gösterilir. Paşanın ağaçları getirirken ve dikerken erkek-dişi ayırımı yapıp yapmadığını bilmiyoruz. Ağaçların üremesi için bu dağılımın şart olduğunu söylemek gerekir. Damla sakızı elde edilen mastika türünün de verimi sadece erkek ağaçtan olur.
Fotoğrafta görülen sakız ağacı Üsküdar Fethipaşa Korusu’nda bulunan anıt ağaçlardan biridir. Dikim tarihi belediyenin barkodlu koruma levhasında 1703 olarak belirlenmiş.Bu ağacın dişi mi yoksa erkek mi olduğunu ben anlayamadım. Koruda tek başına duran bu asırlık sakız ağacının sonsuza kadar yaşayacağı söylenebilir. Sakız ağaçlarının en sık görüldüğü bir başka koru da Fenerbahçe Korusu’dur.
Çeşme yarımadasında doğal habitatı içinde yayılım gösteren mastika elde edilen sakız ağaçları mübadeleden sonra bölgeye yerleşenlerin sakız ve zeytin elde etmeyi bilmedikleri için ağaçları keserek yakacak olarak kullanmasıyla ciddi oranda azalmıştır. Akdeniz’de Türkiye hariç hemen hemen her ülkede kesilmesi yasak olan iki ağaç türü vardır: Sakız ve Zeytin. Maalesef bilinçsiz vasat kitlenin doğaya verdiği zararların başında ağaç kesimi gelmektedir. Sakız ve zeytin ormanları ekonomik değer taşımalarına rağmen tahrip edilmiş, edilmeye de devam edilmektedir.