Destan nasıl başlıyor?
Truva prensi Paris’in , Akha krallarından Menelaos’un karısı, Helene’yi kaçırmasıyla başlıyor. Sarı Kız Tepesinde yapılan güzellik yarışması bu efsaneye dahil mi, değil mi? Kimine göre dahil, kimine göre değil. Ama Homeros’un bu müsabakayı anlatmadığı kesin. Mitolojik öykü Homeros’tan değil, Iphigeneia, Aiskhylos, Euripides ve
Apollodoros’un eserlerinden alınmıştır. Bu kaynaklarda “Paris’in Yargısı” olarak ifade edilen, Truva Savaşı’nın sebebi olarak gösterilen mitolojik öyküye göre Olymposlular, kavga tanrıçası Eris’ten hiç hoşlanmadıkları için onu şölenlerine hiç çağırmazlar. Bu duruma çok içerlenen Eris intikam almak ister. Kral Peleus ile Thetis’in düğünlerine yine çağrılmayan Eris, eline altın elma alıp üzerine “en güzel kadına” yazarak konukların arasına elmayı atar.
Savaş Akhalılar ile Truvalılar arasında cereyan ediyor. Bir yanda Zeus, Afrodit ve Apollon’un desteklediği ünlü Troyalı kahraman Hektor öte yanda deniz tanrıçası Thetis’in oğlu Akhilleus ve onu destekleyen tanrılar Poseidon, Hera ve Athena. Homeros’un anlatımıyla 9 yıl süren savaşın destanda son yılı anlatılır. Akhilleus ile Hektor’un karşı karşıya geldiği düelloda galip olan taraf sihirli kalkanıyla Akhilleus olur. Akhilleus’un annesi Thesis, oğlunun ölümünü engellemek için ünlü usta Hephaistos’a savaş avadanlıkları sipariş eder. İşte bu avadanlıklar sayesinde Hektor yenilir. Akhilleus Hektor’un ölüsünün savaş arabasıyla kalenin etrafında dolaştırır, ölüye işkence eder. Zeus bunu duyunca çok sinirlenir ve Iris vasıtası ile Akhilleus’a cenazeyi babasına teslim etmesini emreder. Akhilleus cenazeyi teslim eder. İlyada destanı böyle sona erer. Savaşın gali Akhalardır.
Destanın devamı Homeros’un ikinci büyük eseri Odiysseia’dadır. Homeros, Odiysseia Destanı’nında ünlü Akhalı komutan İthaka kralı Odeisseas’ın Troya savaşı sonrası memleketi İthaka’ya ulaşmasını ve bu yolculukta yaşadığı maceraları anlatmıştır.
İlyada Destanı’nda Truva’nın ne şekilde düştüğü ve savaş sonrası yaşananlar yer almamıştır. Truva’nın düşüşü, Akha askerlerinin tahta atla şehre girişleri ve şehri yağmalayıp Helene’yi de alarak Yunanistan’a gitmeleri, Akha asker ve komutanların başına nelerin geldiği Homeros tarafından değil, sonradan ünlü Romalı şair Vergilius anlatımıyla günümüze ulaşmıştır. Vergilius, Aineias adlı eserinde “Tahta At” hikayesini Odiysseia’nın planı olarak anlatır.
Dolayısı ile Vergilius[1] destanın sonunu kendi yorumuyla yazmıştır. Belki de o da duyduğu tragedyaları derlemiştir. Vergilius’un anlatımına göre Hektor’un cenazesini babasına teslim ettikten sonra Truva’ya yeniden saldıran Akhilleus, şehrin surlarından Afrodit’in yardımıyla Paris’in attığı ok ile topuğundan vurularak ölmüştür. Şehri savaşarak alamayacaklarını anlayan Agamemnon, Odisseas’ın tahtadan at yapılması ve şehrin hile ile alınması fikrinin hayata geçirilmesi için emir verir. Odisseas’ın planı gereği tahta attan çıkan seçkin Akhalılar şehrin kapılarını dışarda gizlenen Yunanlı askerlere açarlar. Şehir bütünüyle ateşe verilir ve Truva şehri düşer. Kral Priamos ve tüm kral ailesi kılıçtan geçirilir, kalanlar esir edilir. Çarpışmalardan kral ailesinin bazı fertlerini ve hazinesini de kurtaran Troyalı komutan Aineias, Vergilius’un anlatımıyla İtalya’ya giderek Roma’yı kurmuştur. Burada Vergilius’un batı edebiyatında çok ünlü bir şair olduğunu söylemek gerekir. Nitekim ünlü Floransalı şair Dante’nin ilahi komedya adlı eserinde Vergilius ona eşlik eder. Homeros’dan Vergilius’a neredeyse bin yıllık bir zaman farkı vardır. Vergilius’dan Dante’ye de neredeyse 1300 yıllık bir zaman farkı söz konusudur.
Bu destanlar hangi dilde yazılmış? Antik Yunanca. Daha sonra da Antik Latince. Yani Türkçe değil, Arapça değil, Farsça değil. Ne zaman yazılmış? MÖ. 8. Asırda. 2800 yıl önce. Şimdi bu gerçeğin neresinden tutacaksınız? Bu gerçeği nasıl Türkleştireceksiniz? Hadi Yunanca yer isimlerini Türkçeleştirip geçmişini sildiniz, destanları, halkın konuştuğu dili nasıl değiştireceksiniz?
Böyle bir tartışmaya girmek bile gereksiz. Bölgesel heterodoksi akımlarını hiçe sayan Sünni İslam eğilimli diyanet başkanlığı yerel efsaneleri, Türkmenler arasındaki kültürel farklılıkları ise hiç tanımıyor, bilmiyor. Bugün Kazdağlarında veya Anadolu’nun herhangi bir yerinde anlatılan yüzlerce efsane var. Bunların çoğu dinsel içerikli. Bu efsanelerin üzerinde araştırma yapmadan tarihsel perspektifine oturtmadan değerlendirmemiz mümkün mü?
[1] Romalı Şair Vergilius, (d. MÖ 70-ö. MS.19) Aias adlı eserinde Troya savaşının da sonunu anlatır.